Νεοφιλελεύθερο κράτος (Ελάχιστο κράτος ή κράτος τίγρη)

Το «ελάχιστο κράτος» ή το «κράτος τίγρη» αποτελεί το ιδεώδες των νεοφιλελεύθερων, στόχος των οποίων είναι να διασφαλίσουν ότι τα άτομα απολαμβάνουν το ευρύτερο δυνατό πεδίο ελευθερίας(αξία σύμφωνη με την νεοφιλελεύθερη ιδεολογία). Αυτή η άποψη έχει τις ρίζες της στη θεωρία του κοινωνικού συμβολαίου των κλασσικών φιλελευθέρων του 19^ου-20^ου αιώνα, παρ' όλα αυτά όμως προωθεί μια κατ' ουσίαν «αρνητική» άποψη περί κράτους. Από αυτή τη σκοπιά, η αξία του κράτους έγκειται στη δυνατότητα του να θέτει φραγμούς στην ανθρώπινη συμπεριφορά, εμποδίζοντας έτσι τα άτομα να παραβιάζουν τα δικαιώματα και τις ελευθερίες των άλλων. Το κράτος για τους νεοφιλελεύθερους δεν είναι παρά ένα προστατευτικό σώμα, με κύρια λειτουργία του την παροχή ενός πλαισίου ειρήνης και κοινωνικής τάξης, εντός του οποίου οι πολίτες μπορούν να ζουν τη ζωή τους όπως οι ίδιοι νομίζουν καλύτερα. Σύμφωνα με την περίφημη παρομοίωση του κλασσικού φιλελεύθερου Locke, το κράτος λειτουργεί σαν νυχτοφύλακας, ο οποίος καλείται να δράσει μόνο όταν απειλείται η τάξη.
Έτσι, στο «ελάχιστο» κράτος ή «κράτος-νυχτοφύλακα» ανατίθενται μόνο τρεις κύριες λειτουργίες:

• Πρώτον και κύριο, το κράτος υπάρχει για να διατηρεί την τάξη στο εσωτερικό.
• Δεύτερον, διασφαλίζει ότι τηρούνται τα συμβόλαια και οι οικειοθελείς συμφωνίες μεταξύ ιδιωτών και,
• Τρίτον, παρέχει προστασία από εξωτερικές επιθέσεις.

Ο θεσμικός μηχανισμός ενός ελάχιστου κράτους περιορίζεται επομένως σε ένα αστυνομικό σώμα, ένα δικαστικό σύστημα και κάποιου είδους στρατό. Οι οικονομικές, κοινωνικές, πολιτιστικές, ηθικές και άλλες αρμοδιότητες ανήκουν στο άτομο και αποτελούν έτσι αναπόσπαστο τμήμα της κοινωνίας των πολιτών.

Την υπεράσπιση του ελάχιστου κράτους στη σύγχρονη πολιτική συζήτηση ανέλαβε η λεγόμενη Νέα Δεξιά. Παραπέμποντας σε πρώιμες φιλελεύθερες ιδέες και ιδιαίτερα σε θεωρίες της ελεύθερης αγοράς ή κλασικές οικονομικές θεωρίες, η Νέα Δεξιά διακήρυξε την ανάγκη «υποχώρησης του κράτους». Στα κείμενα του Robert Nozick, η αρχή αυτή παίρνει τη μορφή μιας επαναδιατύπωσης του λοκιανού φιλελευθερισμού, στη βάση της υπεράσπισης των ατομικών δικαιωμάτων, ιδιαίτερα των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας. Στην περίπτωση των οικονομολόγων της ελεύθερης αγοράς, όπως ο Friedrich von Hayek και ο Milton Friedman, η κρατική παρέμβαση θεωρείται τροχοπέδη που μειώνει τον ανταγωνισμό, την αποδοτικότητα και την παραγωγικότητα. Υπό το πρίσμα της Νέας Δεξιάς, ο οικονομικός ρόλος του κράτους πρέπει να περιορίζεται σε δύο λειτουργίες: τη διατήρηση ενός σταθερού μέσου συναλλαγών ή «ισχυρού νομίσματος» (ελάχιστος ή μηδενικός πληθωρισμός) και την προώθηση του ανταγωνισμού μέσω του ελέγχου των μονοπωλίων, της ρύθμισης των τιμών κλπ. Οι νεοφιλελεύθεροι εγκωμιάζουν και παρουσιάζουν τα  ασιατικά κράτη όπως η Ταϊβάν, η Σιγκαπούρη και η Μαλαισία σαν σύγχρονα παραδείγματα ελάχιστου κράτους. Για αυτό τα αποκαλούν και ως Ασιατικές Τίγρεις. Φυσικά μέσα σε αυτές πολλοί νεοφολελεύθεροι μιλάνε και για την Κίνα, αλλά όχι φωναχτά λόγω του κομμουνιστικού καθεστώτος(διάβασε το σχετικό κεφάλαιο από το βιβλίο του Χάρβευ). Στην Ευρώπη μέχρι πρόσφατα, το υπόδειγμα του νεοφιλελεύθερου κράτους τίγρη ήταν ο Κέλτικος Τίγρης, δηλαδή η Ιρλανδία. Ωστόσο, αυτό το σκεπτικό παραβλέπει το βαθμό στον οποίο τα εν λόγω κράτη εμπλέκονται στην οικονομική διοίκηση μέσω της καθοδήγησης των επενδύσεων και της έμφασης στην εκπαίδευση και την κατάρτιση.

Οι νεοφιλελεύθεροι «μισούν» τους δύο πυλώνες του σύγχρονου κοινωνικοδίκαιου κράτους: τον  κευνσιανισμό και την κοινωνική πρόνοια. Το αποκαλούν «κρατισμό» και φέρουν ως παραδείγματα προς αποφυγή το δικό μας κράτος αλλά και την πολιτική Ομπάμα, την οποία ειρωνικά την αποκαλούν ως «σοσιαλδημοκρατική».

Το νεοφιλελεύθερο κράτος (Ελάχιστο κράτος ή κράτος τίγρη) χαρακτηρίζεται συνοπτικά ως εξής: «Εκεί που τελειώνουν οι ουρανοξύστες αρχίζει η παραγκούπολη. Εκεί που τελειώνει η παραγκούπολη ξεκινά η ζούγκλα».Τα τελικά αποτελέσματα της νεοφιλελευθεροποίησης  στα όποια κράτη εφαρμόστηκε αυτή η ιδεολογία, δεν ήταν η αύξηση της παραγωγής και η κυριαρχία της ελευθερίας όπως βαυκαλίζονται οι οπαδοί του, αλλά το εύκολο χρήμα μέσω των χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού ζόμπι, οι χαμηλότεροι μισθοί, η αυξημένη εργασιακή ανασφάλεια, η αύξηση θνησιμότητας στα χαμηλά κοινωνικά στρώματα, η κερδοσκοπία, η διάλυση της αλληλεγγύης, η αύξηση της ανισότητας και η δραματική συρρίκνωση της μεσαίας τάξης, ο αυταρχισμός και ο ολοκληρωτικός εθνικισμός.

ΠΗΓΕΣ:Andrew Heywood(Εισαγωγή στην Πολιτική, Πόλις, 2006), Steger & Roy (Neoliberalism: A Very Short Introduction, Oxford, 2010) και David Harvey(A Brief History of Neoliberalism, Oxford, 2007)

Ανανέωση 28 Σεπτ 2013