Η «παγκοσμιοποίηση» ως πολυδιάστατο φαινόμενο

Στη βιβλιογραφία των τελευταίων χρόνων εμφανίζεται πολύ συχνά η έννοια της «παγκοσμιοποίησης» της οποίας όμως το περιεχόμενο και ο χαρακτήρας παραμένουν ασαφείς. Αν και κατά βάση η «παγκοσμιοποίηση» αναφέρεται στο χαρακτήρα των οικονομικών σχέσεων και ειδικότερα στις διεθνείς κινήσεις του χρηματιστικού κεφαλαίου, συχνά γίνεται αναφορά στην ψηφιακή τεχνολογία ως ένα παγκόσμιο κοινό χαρακτηριστικό όπως αυτό διαμορφώνεται από την εικονική πραγματικότητα του δια-δικτύου. Σε αρκετές περιπτώσεις, η «παγκοσμιοποίηση» ταυτίζεται άμεσα ή έμμεσα με τις επιπτώσεις των τεχνολογιών πληροφόρησης και επικοινωνίας στην κοινωνική και οικονομική οργάνωση των σύγχρονων κοινωνιών.

Αν θέλαμε να προσδιορίσουμε «ιδεοτυπικά» το περιεχόμενο της «παγκοσμιοποίησης» θα την ορίζαμε ως την ιστορική στιγμή κατά την οποία επικρατεί η ελεύθερη και απρόσκοπτη διακίνηση ανθρώπων, ιδεών και αγαθών σε παγκόσμιο επίπεδο. Αυτό σημαίνει ότι δεν υφίστανται πλέον οι τεχνικοί, κοινωνικοί, πολιτικοί , θεσμικοί και πολιτισμικοί περιορισμοί που εμπόδιζαν τη μέχρι σήμερα επικράτηση των εθνικών και γεωγραφικών οντοτήτων, οι οποίες δομήθηκαν από την αναγέννηση και μέχρι πρόσφατα και αποκρυσταλλώθηκαν στο έθνος- κράτος.

Στο τεχνικό επίπεδο η άρση των εμποδίων της ελεύθερης κίνησης συσχετίζεται με τις δυνατότητες της πληροφορικής και της ψηφιακής τεχνολογίας, την ανάπτυξη δικτύων διακίνησης δεδομένων και πληροφοριών, την επιτάχυνση των μεταφορών και τις τεχνικές διευκολύνσεις στην κίνηση του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου.

Στο κοινωνικό επίπεδο η «παγκοσμιοποίηση» αναφέρεται …..
στην επικράτηση κοινών μορφών κοινωνικής οργάνωσης, την έντονη αλληλεξάρτηση των κοινωνιών αλλά και την παρουσία κοινών προβλημάτων όπως είναι η μετανάστευση, η μόλυνση του περιβάλλοντος, οι ασθένειες που πλήττουν μεγάλα τμήματα του πληθυσμού ανά τον κόσμο (aids, διάφορες μορφές καρκίνου), η εγκληματικότητα και τα ναρκωτικά Ταυτόχρονα χαρακτηρίζεται από έντονες διαφορές όπως είναι η υπογεννητικότητα στις ανεπτυγμένες χώρες σε αντίθεση με την υπερ-γεννητικότητα στις υπανάπτυκτες, η συγκέντρωση του παγκόσμιου πλούτου σε πολύ μικρό αριθμό χωρών και ατόμων, τόσο στο παγκόσμιο επίπεδο, όσο και στο εσωτερικό των ανεπτυγμένων χωρών, η υποαπασχόληση, η ανεργία και η ανασφάλεια μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού καθώς και τα νέα μεταναστευτικά ρεύματα.

Στο πολιτικό επίπεδο η επικράτηση των αρχών της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας η οποία ταυτίστηκε κατά την προηγούμενη δεκαετία με το «τέλος της ιστορίας», συμβαδίζει με την άνοδο των εθνικιστικών, ρατσιστικών και φονταμενταλιστικών κινημάτων. Η επιρροή και το ειδικό βάρος των διεθνικών οργανισμών όπως είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση, η ΝAFTA, η Παγκόσμια Τράπεζα Επενδύσεων, το ΝΑΤΟ και ο ΠΟΕ, συμβαδίζουν με την έκρηξη των εθνικιστικών και αυτονομιστικών κινημάτων. Συχνά αναφέρεται ότι το έθνος κράτος έχει αποδυναμωθεί και δεν λειτουργεί παρά ως μεσολαβητής και φορέας νομιμοποίησης των αποφάσεων των διεθνικών οργανισμών. Οι τελευταίοι με τη σειρά τους λειτουργούν ως μεσολαβητές και φορείς νομιμοποίησης των πολιτικών στρατηγικών των μεγάλων πολυεθνικών επιχειρήσεων.

Στο θεσμικό επίπεδο η «παγκοσμιοποίηση» αναφέρεται σε κοινούς κανόνες παραγωγής και διακίνησης προϊόντων όπως είναι τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας και τα πνευματικά δικαιώματα, οι κανόνες προστασίας του περιβάλλοντος και ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Τέλος στο πολιτισμικό επίπεδο η «παγκοσμιοποίηση» ταυτίζεται με την αλλαγή του τρόπου σκέψης των ανθρώπων στη βάση της «ενιαίας και μοναδικής σκέψης», όπου χάρη στην ψηφιακή τεχνολογία η πλανητική διάσταση είναι κυρίαρχο στοιχείο στον καθορισμό των δράσεων και των αντιλήψεων των ατόμων. 

Απ’ όλες αυτές τις διαστάσεις, ως πρωτεύουσα αναδεικνύεται η οικονομική όπου η παγκοσμιοποίηση ταυτίζεται με τη νέα φάση της διεθνοποίησης του κεφαλαίου κατά την οποία διαδραματίζει κυρίαρχο ρόλο η ελευθερία στην κίνηση κεφαλαίων και ειδικότερα του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου. Υπό αυτό το πρίσμα, με τον όρο «παγκοσμιοποίηση» αναφερόμαστε σε μία νέα φάση της διεθνοποίησης του κεφαλαίου όπου επικρατούν ευρύτερες του έθνους-κράτους οντότητες και η μεγάλη ελευθερία στην κίνηση του κεφαλαίου. Βασικό συστατικό στοιχείο αυτής της φάσης είναι η επιβολή των νεοφιλευλεύθερων αρχών στην κοινωνική οργάνωση, η επικράτηση των κανόνων της αγοράς σε πολλές πλευρές της κοινωνικής οργάνωσης, η μετατροπή του κράτους πρόνοιας σε φιλανθρωπικό κράτος της εργασίας( workfare state) και η επίτευξη υψηλών επιπέδων παραγωγικότητας στην κατεύθυνση της στρατηγικής «ανταγωνιστικότητα- ποσότητα» και όχι στην κατεύθυνση της στρατηγικής «ανταγωνιστικότητα-ποιότητα».

ΠΗΓΗ:απόσπασμα από το «Παγκοσμιοποίηση, Σχολή  και αγορά εργασίας» των Σ. Ρομπόλη και Κ.Δημουλά.