Μία από την προπαγάνδα που έχει επικρατήσει στην μεταπολιτευτική Ελλάδα, είναι ότι υπάρχει στον κόσμο μόνο ένας Καπιταλισμός. Αυτή η προπαγάνδα αρχικά προωθείται –και συνεχίζει- από την Κομμουνιστική Αριστερά, αλλά πρόσφατα με την κρίση έχουμε τους καινούργιους «οικονομικοεπιστήμονες» της νεοφιλελεύθερης σκέψης, ειδικά της λεγόμενης Αυστριακής σχολής.
Η βιβλιογραφία είναι σαφής: ο καπιταλισμός, ένα σύστημα αγοράς, δεν είναι ένας, αλλά πολλοί. Εμφανίστηκε τον 11ο αιώνα και εδραιώθηκε κυρίως μετά από την εποχή του Άνταμ Σμιθ(18ος αιώνας).
Για να δούμε όμως ποιές είναι οι διάφορες μορφές του Καπιταλισμού:
Ο Επιχειρηματικός καπιταλισμός θεωρείται ευρέως -ιδιαίτερα στον αγγλοσαξονικό κόσμο- «καθαρός» καπιταλισμός, δηλαδή ένα πρότυπο προς το οποίο αναπόφευκτα τείνουν οι άλλοι καπιταλισμοί. Είναι ωστόσο φανερό ότι αυτό το μοντέλο απορρίφθηκε στα περισσότερα μέρη του κόσμου, με εξαίρεση τις ΗΠΑ (την πατρίδα του επιχειρηματικού καπιταλισμού) και, παρά τη διύλισή του από το φίλτρο της κεϋνσιανής οικονομολογίας αμέσως μετά το 1945, τη Μ. Βρετανία. Ο επιχειρηματικός καπιταλισμός βασίζεται στις ιδέες κλασικών οικονομολόγων, όπως ο Adam Smith και ο David Ricardo (1772-1823), που εκσυγχρονίστηκαν από σύγχρονους θεωρητικούς, όπως ο Milton Friedman και ο Friedrich von Hayek.
Ο Κοινωνικός καπιταλισμός αναφέρεται στη μορφή καπιταλισμού που αναπτύχθηκε στο μεγαλύτερο μέρος της Δυτικής και Κεντρικής Ευρώπης. Πατρίδα του είναι η Γερμανία, αλλά οι αρχές του υιοθετήθηκαν σε διάφορες παραλλαγές από την Αυστρία, τις Κάτω Χώρες, τη Σουηδία, τη Γαλλία και τις περισσότερες χώρες της Σκανδιναβικής. Αυτή η οικονομική μορφή επηρεάστηκε περισσότερο από τις ευέλικτες και πραγματιστικές ιδέες οικονομολόγων όπως ο Friedrich List (1789-1846) παρά από τις αυστηρές αρχές της αγοράς της κλασικής πολιτικής οικονομίας, όπως τις διατύπωσαν οι Smith και Ricardo.
Ο Συλλογικός καπιταλισμός βασίζεται στο παράδειγμα της μεταπολεμικής Ιαπωνίας. Είναι ένα μοντέλο το οποίο έσπευσαν να υιοθετήσουν οι «τίγρεις» της Ανατολικής Ασίας (Νότια Κορέα, Ταϊβάν, Σιγκαπούρη κ.ά.) ενώ, πιο πρόσφατα, επηρέασε τον ανερχόμενο κινεζικό καπιταλισμό. Η ιδιαιτερότητα του συλλογικού καπιταλισμού έγκειται στην έμφαση που δίνει στις μακροπρόθεσμες σχέσεις συνεργασίας.
Ο Διευθυνόμενος είναι αυτός που επιζητεί την κατάλληλη ισορροπία μεταξύ πολιτικής και οικονομίας κι επομένως μεταξύ του κράτους και της αγοράς. Αρχικός εκφραστής είναι ο Keynes, εφαρμόστηκε στο ΗΒ και γενικά στην Δυτική Ευρώπη. Σήμερα εκφράζεται από τους λεγόμενους Νεοκεϋνσιανιστές όπως ο Krugman, Wolf κλπ, οι οποίοι φυσικά έχουν μάθει τα παθήμα των δεκαετιών του 70 και 90 όπως και από τον μονεταρισμό.
O Χρηματοπιστωτικός καπιταλισμός(καπιταλισμός καζίνο, καπιταλισμός ζόμπι) είναι μία στρέβλωση του επιχειρηματικού καπιταλισμού, που δίνει τον πρωταγωνιστικό ρόλο στον εισοδηματία άρπαγα και τον άπληστο κερδοσκόπο και όχι στον μισθωτό απασχολούμενο και τον επιχειρηματία. Αντικαθιστά το πνεύμα της επιχειρηματικότητας με το δόλωμα του γρήγορου και εύκολου κέρδους, καταλύει την ιδιοκτησία, αφήνει ανεξέλεγκτη την αγορά και προωθεί ΣΗΜΕΡΑ μέσω της νεοφιλευθεροποιημένης παγκοσμιοποίησης τον φονταμενταλισμό των αγορών. Στο παρελθόν έφερε την κρίση του 1929 με το γνωστό κραχ της Wall Street.
Ο Βιομηχανικός καπιταλισμός είναι αυτός που γνώρισε ο Μαρξ μέσω της βιομηχανικής επανάστασης, η οποία ήταν ένα ιδιαίτερα σύνθετο σύστημα ραγδαίων μεταβολών και ανακατατάξεων - τεχνικών, οικονομικών κοινωνικών και πνευματικών -, οι οποίες οδήγησαν για πρώτη φορά στην εμφάνιση της εκβιομηχανισμένης κοινωνίας στη Μεγάλη Βρετανία μεταξύ των ετών 1760 - 1860.
Ο ευνοιοκρατικός καπιταλισμός (crony capitalism) είναι το οικονομικό σύστημα που στηρίζεται στην παραχώρηση εύνοιας από την πολιτική και τεχνοκρατική ελίτ σε οικονομικούς δρώντες. Ευδοκιμεί, βέβαια, σε πολιτείες που δεν υπάρχει ανεπτυγμένο κράτος δικαίου.Απαραίτητο συστατικό του ευνοιοκρατικού καπιταλισμού είναι επίσης η αδιαφάνεια στη λήψη αποφάσεων και, κυρίως, στις ροές πολιτικού χρήματος.Η παραχώρηση εύνοιας δεν γίνεται βέβαια με το αζημίωτο. Ο ευνοιοκρατικός καπιταλισμός χαρακτηρίζεται από φαινόμενα ανταλλαγής μεταξύ πολιτικών, τεχνοκρατικών και οικονομικών δρώντων. Γι’ αυτό και το σύστημα αυτό συνδέεται με τη διαφθορά.
Κάποια στιγμή στην Ελλάδα πρέπει να μάθουμε να διαχωρίζουμε το οικονομικό με το πολιτικό σύστημα ή την ιδεολογία.
Το δεύτερο παίρνει το οικονομικό σύστημα και το εφαρμόζει ανάλογα με τις αξίες του.
Η Κίνα, μ’ένα ολοκληρωτικό πολιτικό σύστημα (κομμουνιστικό), εφαρμόζει ένα ιδιότυπο κρατικό νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό.
Η ΕΕ και οι ΗΠΑ, εφαρμόζουν εδώ και χρόνια τον χρηματοπιστωτικό, ο οποίος μετά το 2008, είναι σε μεγάλη κρίση, η οποία κρίση αρχίζει και χτυπάει και τους δημοκρατικούς θεσμούς τους, ειδικά στην πρώτη.
Όπως λέει ο Σκιντέλσκι, η ιδεολογία φτιάχνει το οικονομικό πρόγραμμα και όχι το αντίθετο.
Βιβλιογραφία:
-Andrew Heywood, Πολιτική,
2006
-Ανρι Γκενό, συνέντευξη στην
Ναυτεμπορική, 30-9-2010
-Ρ.Σκιντέλσκι, Keynes:Επιστροφή
στη Διδασκαλία του, 2012
Ανανέωση:5-5-2015
Μήπως,μαζί με το περίφημο ''τέλος των ιδεολογιών'',έχει σημάνη και έχουμε φθάση,Ακρίτα,και 'στο αντίστοιχο ''τέλος της οικονομικής θεωρίας και ανάλυσης'',τουλάχιστον όπως την είχαμε γνωρίση μέχρι σήμερα,μέχρι τώρα;Όταν το χρήμα αυτοαναπαράγεται χωρίς έλεγχο και φραγμό,όταν το χρήμα αγοράζεται και πωλείται αποκλειστικώς για τον εαυτό του,για το χρήμα,όταν το χρήμα έχει αποσυνδεθή αλλά και αποσυνδέεται από κάθε είδους και μορφής παραγωγή,παραγωγική σχέση και δραστηριότητα,μήπως φθάνουμε 'στην ανάγκη του σημείου να ορίσουμε πάλι αυτή την παραγωγή,αυτή την πραγματικότητα;Πώς άλλως να νοηθή,δηλαδή,ο νεοφιλελευθερισμός,ο φιλελευθερισμός αυτού του ακραίου βαθμού και τύπου,τον οποίο βιώνουμε και υφιστάμεθα σήμερα;Πρόκειται,εκτιμώ,για κοσμογονική αλλαγή,για μια αλλαγή κοσμογονικής φύσης που λανθάνει της προσοχής ακόμη και αυτών των ακαδημα'ι'κών (τουλάχιστον) οικονομολόγων διεθνών και παγκοσμίων αξίας,βεληνεκούς,εμβελείας και κύρους.Χρειάζεται σπουδαία προσπάθεια αναθεώρησης και ανανέωσης της δεδομένης Οικονομικής Θεωρίας και Πρακτικής καθώς και γενναία βήματα προς την κατεύθυνση της επανένωσης και επαναχάραξης αφενός της ιδεολογίας με την οικονομία,με την πολιτική οικονομία,με την πραγματική οικονομία και αφετέρου της ανασύνθεσης και ανασυσχέτισης της κοινωνίας(κοινωνικές ανάγκες και προτεραιότητες)με την ιδεολογία(και αντιστρόφως εδώ).Επιπροσθέτως και προσέτι,της οικονομίας με τη δημοκρατία και τον εκδημοκρατισμό,την εκδημοκράτιση των λαών της υφηλίου και της δημοκρατίας με την (ενν.παγκόσμια-παγκοσμιοποιημένη ή διεθνή-διεθνοποιημένη)οικονομία.Υπάρχει περιθώριο αρκετό και ικανό καθώς υπάρχει εκκωφαντικό κενό εδώ,θεωρώ.Έλλειμμα τεράστιο προβληματισμού και μελέτης εντοπίζω,το οποίο και δε γνωρίζω,βεβαίως,εάν και κατά πόσο θα καλυφθή με τον καιρό και 'σε καιρό,'σε καιρούς πρωτοφανούς για τα χρονικά,πρωτόγνωρης 'στα χρονικά ύφεσης και υπανάπτυξης,υπομεγέθυνσης(αρνητικής μεγέθυνσης),συρρίκνωσης του παγκοσμίου προ'ι'όντος και του παγκοσμίου βιοτικού επιπέδου 'σε απόλυτες και ανοδικές τιμές και,αντιθέτως,υπεραύξησης της κεφαλαιακής υπερεπαρκείας και υπερσυσσώρευσης 'σε 'λιγότερα χέρια εισέτι περαιτέρω,'σε ακόμη περισσότερο,κατά μεγαλύτερο βαθμό ολίγιστα τμήματα του παγκοσμίου πληθυσμού(υπερσυγκέντρωση-ολιγαρχία του πλούτου και τυραννία αυτού του πλούτου επί της πλειονότητας και πλειοψηφίας).
ΑπάντησηΔιαγραφήΜετά από κάθε κρίση, γεννιούνται πάντα νέες θεωρίες, αλλά βασισμένες σε παλιές. Στην δική μας περίπτωση κατά την γνώμη μου, σημαίνει το οριστικό τέλος της νεοφιλελεύθερης οικονομικής πολιτικής και η ανάδυση του νεοκεινσιανισμού. Δηλαδή στοχοποίηση στην ζήτηση(π.χ. Ευρωπαική Τράπεζα Επενδύσεων και αναπτυξιακά ομόλογα), στον πιο ενεργό έλεγχο του κράτους(ΕΚΤ και ομόλογα χρέους) αλλά και σε ότι αφορά εμάς το τέλος του «καταναλωτικού» μοντέλου που είχαμε ως κοινωνία και ως κράτος και την μετατροπή του σε «επενδυτικό».
Διαγραφή