Μια τελική απειλή για την πολιτική ιδεολογία προέρχεται από τη διαδικασία της παγκοσμιοποίησης. Η παγκοσμιοποίηση είχε σημαντικό αντίκτυπο πάνω σε αρκετές ιδεολογικές παραδόσεις, και ιδιαίτερα στον σοσιαλισμό, τον εθνικισμό και τον θρησκευτικό φονταμενταλισμό, αλλά επίσης έχει και ευρύτερες επιδράσεις για την ιδεολογία ως σύνολο. Μία από τις βασικές όψεις της παγκοσμιοποίησης είναι η ανάπτυξη «υπερεδαφικών» σχέσεων μεταξύ ανθρώπων: η φυσική γεωγραφία γίνεται λιγότερο σημαντική καθώς ένα σύνθετο δίκτυο αλληλοσυνδετικότητας έχει εμφανιστεί που αδιαφορεί για τα παραδοσιακά σύνορα. Αυτό είναι εμφανές στα υπερεθνικά σχέδια οικονομικής δραστηριότητας και εμπορίου, καθώς και στην εμφάνιση νέων μορφών τεχνολογίας πληροφοριών και επικοινωνίας, δημιουργώντας, για παράδειγμα, το φαινόμενο του «κυβερνοχώρου». Αντί να ζούμε σε γεωγραφικά απομακρυσμένες κοινότητες, χαρακτηριζόμενες από περιορισμένο εύρος προσωπικών, κοινωνικών και εργατικών σχέσεων, έχουμε καταλήξει να κατοικούμε σε έναν παγκόσμιο κόσμο στον οποίο οι ζωές μας διαμορφώνονται όλο και περισσότερο από γεγονότα που συμβαίνουν, και αποφάσεις που λαμβάνονται, σε μεγάλη απόσταση από εμάς. Τέτοιες εξελίξεις θέτουν σημαντικά προβλήματα για την ιδεολογία.
Ακόμη πιο σημαντικό είναι το γεγονός πως η παγκόσμια αλληλοσυνδετικότητα έχει ουσιαστικά ενισχύσει τη ροπή προς...
τον κίνδυνο, την αβεβαιότητα και την αστάθεια, κάτι που σημαίνει πως οι άλλοτε σταθερές πραγματικότητες «χάνονται στον αέρα». Υπό αυτό το φως, η ιδεολογία μπορεί να θεωρηθεί πως ανήκει σε έναν πρότερο και απλούστερο καιρό, έναν καιρό όταν ήταν ακόμη δυνατό να αναπτυχθούν συνεκτικές λύσεις σε προσδιορίσιμα προβλήματα.
Ωστόσο, είναι δύσκολο να περιγράψουμε την παγκοσμιοποίηση ως ιδεολογικά ουδέτερη. Υπάρχουν δυο εναλλακτικές εκδοχές γκλομπαλισμού (globalising).
Η πρώτη, ο νεοφιλελεύθερος γκλομπαλισμός (neoliberal globalism), τη συνδέει με την επέκταση των βασισμένων στην αγορά οικονομικών δομών και αξιών. Από αυτήν την προοπτική, η ουσία της...παγκοσμιοποίησης είναι η οικοδόμηση μιας παγκόσμιας καπιταλιστικής οικονομίας, η οποία συνδέεται με τα συμφέροντα υπερεθνικών εταιριών και ουσιαστικά μειώνει την εξουσία του κράτους, ιδιαίτερα την ικανότητα του να μεταμορφώνει την κοινωνική δομή. Η παγκοσμιοποίηση είναι επομένως ο μηχανισμός μέσα από τον οποίο το «τέλος της ιστορίας», με την έννοια του τελικού θριάμβου του φιλελεύθερου καπιταλισμού, πρόκειται να επέλθει.
Η δεύτερη εκδοχή του γκλομπαλισμού είναι μια εκδοχή της ασφάλειας του κράτους (state-security globalism). Αυτό είναι κατά κύριο λόγο προϊόν της προόδου της παγκόσμιας τρομοκρατίας, και της απάντησης σε αυτήν από τις δυτικές δυνάμεις γενικότερα, και τις ΗΠΑ ειδικότερα. Ο αποκαλούμενος «πόλεμος στον τρόμο» είναι ένας «πόλεμος χωρίς σύνορα» επειδή ο εχθρός του είναι ένα σύνολο υπο-κρατικών δρώντων που λειτουργούν μέσα από υπερεθνικές οργανώσεις. Ο γκλομπαλισμός της ασφάλειας του κράτους έχει θεωρηθεί τόσο ως υπεράσπιση των πολιορκουμενων φιλελεύθερων-δημοκρατικών αξιών και ανθρωπιστικοί ιδανικών, όσο και ως μία προσπάθεια των ΗΠΑ, ως η μόνη εναπομείνασα παγκόσμια υπερδύναμη, να εγκαθιδρύσει μια παγκόσμια ηγεμονία.
Ωστόσο, είτε είναι η παγκοσμιοποίηση, ο μεταμοντερνισμός, το τέλος της ιστορίας ή το τέλος της ιδεολογίας, αυτό που έχουν κοινό όλες αυτές οι επιθέσεις απέναντι στην ιδεολογία είναι πως είναι από μόνες τους ιδεολογικές. Κάθε μία από αυτές τις θέσεις αποτελεί ουσιαστικά προσπάθεια να περιγράψει ένα συγκεκριμένο σύνολο πολιτικών ιδεών και αξιών ως ανώτερο από όλα τα υπόλοιπα, και αυτό γίνεται προλέγοντας τον τελικό του θρίαμβο. Το πρόσταγμα της ιστορίας καλείται να επικυρώσει μια μεμονωμένη ιδεολογία ή πεποίθηση, όπως ο κοινωνικός μεταρρυθμισμός, η φιλελεύθερη δημοκρατία, η διαβουλευματική δημοκρατία ή ο παγκόσμιος καπιταλισμός, και κατ' αυτόν τον τρόπο να αμφισβητήσει κάθε άλλο πολιτικό δόγμα. Αντί να αναγγέλλουν τον τελικό θάνατο της ιδεολογίας, τέτοιοι ισχυρισμοί περισσότερο καταδεικνύουν πως η ιδεολογική διαμάχη ζει και ακμάζει, και πως η ιδεολογία είναι μια συνεχιζόμενη και ατέρμονη διαδικασία.
«Για εύλογη χρήση μόνο»
«For fair use only»
Ακόμη πιο σημαντικό είναι το γεγονός πως η παγκόσμια αλληλοσυνδετικότητα έχει ουσιαστικά ενισχύσει τη ροπή προς...
τον κίνδυνο, την αβεβαιότητα και την αστάθεια, κάτι που σημαίνει πως οι άλλοτε σταθερές πραγματικότητες «χάνονται στον αέρα». Υπό αυτό το φως, η ιδεολογία μπορεί να θεωρηθεί πως ανήκει σε έναν πρότερο και απλούστερο καιρό, έναν καιρό όταν ήταν ακόμη δυνατό να αναπτυχθούν συνεκτικές λύσεις σε προσδιορίσιμα προβλήματα.
Ωστόσο, είναι δύσκολο να περιγράψουμε την παγκοσμιοποίηση ως ιδεολογικά ουδέτερη. Υπάρχουν δυο εναλλακτικές εκδοχές γκλομπαλισμού (globalising).
Η πρώτη, ο νεοφιλελεύθερος γκλομπαλισμός (neoliberal globalism), τη συνδέει με την επέκταση των βασισμένων στην αγορά οικονομικών δομών και αξιών. Από αυτήν την προοπτική, η ουσία της...παγκοσμιοποίησης είναι η οικοδόμηση μιας παγκόσμιας καπιταλιστικής οικονομίας, η οποία συνδέεται με τα συμφέροντα υπερεθνικών εταιριών και ουσιαστικά μειώνει την εξουσία του κράτους, ιδιαίτερα την ικανότητα του να μεταμορφώνει την κοινωνική δομή. Η παγκοσμιοποίηση είναι επομένως ο μηχανισμός μέσα από τον οποίο το «τέλος της ιστορίας», με την έννοια του τελικού θριάμβου του φιλελεύθερου καπιταλισμού, πρόκειται να επέλθει.
Η δεύτερη εκδοχή του γκλομπαλισμού είναι μια εκδοχή της ασφάλειας του κράτους (state-security globalism). Αυτό είναι κατά κύριο λόγο προϊόν της προόδου της παγκόσμιας τρομοκρατίας, και της απάντησης σε αυτήν από τις δυτικές δυνάμεις γενικότερα, και τις ΗΠΑ ειδικότερα. Ο αποκαλούμενος «πόλεμος στον τρόμο» είναι ένας «πόλεμος χωρίς σύνορα» επειδή ο εχθρός του είναι ένα σύνολο υπο-κρατικών δρώντων που λειτουργούν μέσα από υπερεθνικές οργανώσεις. Ο γκλομπαλισμός της ασφάλειας του κράτους έχει θεωρηθεί τόσο ως υπεράσπιση των πολιορκουμενων φιλελεύθερων-δημοκρατικών αξιών και ανθρωπιστικοί ιδανικών, όσο και ως μία προσπάθεια των ΗΠΑ, ως η μόνη εναπομείνασα παγκόσμια υπερδύναμη, να εγκαθιδρύσει μια παγκόσμια ηγεμονία.
Ωστόσο, είτε είναι η παγκοσμιοποίηση, ο μεταμοντερνισμός, το τέλος της ιστορίας ή το τέλος της ιδεολογίας, αυτό που έχουν κοινό όλες αυτές οι επιθέσεις απέναντι στην ιδεολογία είναι πως είναι από μόνες τους ιδεολογικές. Κάθε μία από αυτές τις θέσεις αποτελεί ουσιαστικά προσπάθεια να περιγράψει ένα συγκεκριμένο σύνολο πολιτικών ιδεών και αξιών ως ανώτερο από όλα τα υπόλοιπα, και αυτό γίνεται προλέγοντας τον τελικό του θρίαμβο. Το πρόσταγμα της ιστορίας καλείται να επικυρώσει μια μεμονωμένη ιδεολογία ή πεποίθηση, όπως ο κοινωνικός μεταρρυθμισμός, η φιλελεύθερη δημοκρατία, η διαβουλευματική δημοκρατία ή ο παγκόσμιος καπιταλισμός, και κατ' αυτόν τον τρόπο να αμφισβητήσει κάθε άλλο πολιτικό δόγμα. Αντί να αναγγέλλουν τον τελικό θάνατο της ιδεολογίας, τέτοιοι ισχυρισμοί περισσότερο καταδεικνύουν πως η ιδεολογική διαμάχη ζει και ακμάζει, και πως η ιδεολογία είναι μια συνεχιζόμενη και ατέρμονη διαδικασία.
«Για εύλογη χρήση μόνο»
«For fair use only»
ΠΗΓΗ:Andrew Heywood , Πολιτικές ιδεολογίες, 2010, Επίκεντρο, σελ 562-564
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου